Poznali Go w drodze do Emaus…

Zagadnienia wstępne.

Dotychczasowe badania archeologiczne dowiodły istnienia dwóch miast o tej nazwie. Dokładne zlokalizowanie miasta, do którego udali się dwaj uczniowie przysparza bardzo wiele trudności. Przy dzisiejszym stanie wiedzy nie da się dokładnie określić, o jakim Emaus pisze Łukasz Ewangelista. Można jedynie podawać mniej lub bardziej pewne hipotezy. Najczęściej spotykane opinie, na ten temat wysuwają dwie koncepcje.

Koncepcja 1.

Emaus, obecnie Emwas to osada na równinie Szefeli, która ze względu na położenie na szlaku wiodącym do Jerozolimy, była niejednokrotnie miejscem walk w okresie machabejskim[1] /por. 1 Mch 3, 40.57/. W okresie przedchrześcijańskim było ważnym punktem strategicznym. Około roku 160 przed Chr. Bakchides – dowódca syryjski ufortyfikował je[2]; spalone przez Wazusa w 4 roku przed. Chr. Około roku 70 miasto to odzyskało równowagę gospodarczą, stąd też cesarz Wespazjan umieścił tu V legion dla ochrony mieszkańców Tamny, Liddy, Jamni i innych okolicznych miast. Rozwinęło się znacznie za cesarza Juliusza Afrykańskiego i zostało biskupstwem zależnym od metropolity w Cezarei Palestyńskiej. Warto tu nadmienić, że biskup Piotr brał udział w soborze nicejskim w 325 roku[3]. Wracając do czasów machabejskich – chodzi tu przede wszystkim o rozpoczęcie powstania Machabeuszy, zainicjowanego przez Matatiasza, w roku 167 przed Chrystusem. Rok później Matatiasz zmarł, zaś kierowanie powstaniem powierzył swemu synowi Judzie. Utworzył on tak zwane lotne kolumny, prowadząc w ten sposób wojnę podjazdową – działalność partyzancka. Walki te były bardzo skuteczne. Po wielu zwycięstwach, między innymi po pokonaniu Apolloniosa, Antioch IV Epifanes wysłał przeciw niemu Nikanora i Gorgiasza w 165 roku. Ci dwaj przypuścili atak nocny na obóz Machabeuszy rozbity nieopodal Emmaus, jednak i tym razem Juda i jego wojsko odnieśli sukces[4].

Według tradycji orygenesowej i niektórych kodeksów Nowego Testamentu – m.in. synajski i Koridethi, jak również niektóre przekłady starożytne oraz Euzebiusz z Cezarei i Hieronim podają, iż miasteczko było oddalone od Jerozolimy o 160 stadiów =około 40 kilometrów w kierunku Jafy. Potwierdzają to badania jerozolimskiej szkoły biblijnej z końca XIX wieku Odkopane mury wielkich rozmiarów uznano za ruiny wczesnej bazyliki chrześcijańskiej, zbudowanej na cmentarzu grzebalnym. Według L. H. Vincenta wzniesiono ją w pierwszej połowie III wieku za panowania Aleksandra Sewera jako katedrę, zburzono zaś częściowo w czasie prześladowań, za Dioklecjana (284-305). Kilkukrotnie restaurowana, popadła całkowicie w ruinę za prześladowań samarytańskich, w 529 roku. W latach 530 565 za panowania Justyniana I Wielkiego, na miejscu zniszczonej świątyni wzniesiono bazylikę o lekkie konstrukcji. Jednak i tę budowlę spotkał zły los, ponieważ po podboju Palestyny przez muzułmanów, została ona zamieniona w meczet. Nową, zbudowaną przez krzyżowców bazylikę muzułmanie w XIV wieku zburzyli[5] Dzisiejsza nazwa miasta oraz ruiny kościołów bizantyńskiego i krzyżowców upamiętniają opowiadanie z Nowego Testamentu o dwóch uczniach: Kleofasie i Łukaszu Ewangeliście, zdążających do Emaus, którzy poznali Jezusa dopiero po łamaniu chleba / por. Łk 24, 13-35/.

Czy rzeczywiście Emaus z okresu machabejskiego jest miejscowością wymienianą w Nowym Testamencie – nie zostało ostatecznie rozstrzygnięte. Występują bowiem istotne różnice w podawanej odległości od Jerozolimy. Józef Flawiusz w Wojnie Żydowskiej również wymienia tę miejscowość [6]. W źródłach pisanych po tejże wojnie określa się Emaus nazwą Nikopolis- od 220 roku[7]. To miasto oddalone jest o około 32 kilometry od Jerozolimy, to jest 176 stadiów.

Koncepcja 2.

Emaus, a obecnie Al – Qubeibech to miasto oddalone o 60 stadiów na zachód od  Jerozolimy. Jest to odległość około 15 kilometrów. Od XIII wieku uważa się to Emaus za miasto pojawiająca się w Nowym Testamencie, w ewangelii według Łukasza. OO Franciszkanie zbudowali tu na ruinach dawnych sanktuariów nowy kościół w 1901 roku. Wykopaliska prowadzone podczas drugiej wojny światowej wskazują na starożytne pochodzenie tej miejscowości. Niestety, koncepcja ta nie ma za sobą tradycji.

Implikacje teologiczne.

W czasie drogi do Emaus uczniowie prowadzili dyskusję o Jezusie, o Jego osobie i działalności, potem zaś o śmierci. Rozważali problem często pojawiający się na kartach Nowego Testamentu – problem który żywy również jest i dziś; chcieli odpowiedzieć na pytanie: kim jest Jezus?. Sam fakt, iż taka dyskusja miała miejsce wskazuje że ich opinie o Mesjaszu nie były zgodne – choć obaj ubolewali nad tym, iż ich mistrza nie ma pomiędzy nimi. On jednak pojawił się pośród nich dołączając się do nich..

Jednakże wolą Ojca było, ażeby ich oczy były jakby przesłonięte[8]. W takich okolicznościach Jezus rozpoczął z nimi rozmowę, której celem było ożywienie wiary w Jego uczniach. Cel został osiągnięty dopiero po użyciu mocnych słów: o jakże bezmyślni jesteście i jak serca wasze są nieskore by uwierzyć w to wszystko co przepowiedzieli prorocy[9]. Centrum zaś nastąpiło, kiedy Podróżujący z uczniami pobłogosławił, łamał i dawał im chleb[10].

Emaus w ikonografii.

W ikonografii największe znaczenie zyskały 3 motywy zaczerpnięte z ewangelicznej relacji:

1. Droga do Emaus. Ten obraz przedstawia Mozaika z około 525 roku w Saint Apollinare Nuovo w Rawennie a także relief w portalu katedry w Chartres.

2. Wieczerza, której obraz mieści się m.in. w Ewangeliarzu z Sainte Capelle z roku 1280. Mieści się on w Britisch Museum

3. Zniknięcie Jezusa sprzed oczu uczniów. To wydarzenie oddają malowidła w katedrze w Moguncji. W roku 1655 Rembrandt narysował tę scenę. W sztuce współczesnej do bardziej znanych należy surowa kompozycja trzech wędrujących postaci autorstwa Karla Schmidta – Rottluffa.[11]