Krótka historia nauki o łasce

Poniżej kilka wypisów z gotowego opracowania

Stary Testament:

– wątek historyczno – zbawczy (pierwotny)

Pojęcie podstawowe (słowo – klucz)  to wybranie, obejmujące zarówno naród, rodzinę, a także jednostkę. Wybrany Abraham staje się ojcem wiary i narodu. „Ty będziesz dla mnie narodem, a ja będę dla ciebie Bogiem „(Pp 26,17, Jer 7,23). Wybranie znajduje dopełnienie w przymierzu. Przymierze obejmuje cały naród, co wyraża kult i prawo, a co za tym idzie kapłaństwo, wraz z całym porządkiem politycznym, społecznym i ekonomicznym. Następstwem przymierza jest swoista teokracja.

Dawid nadaje nowy sens pojęciu przymierza. Król cieszy się „poparciem” Boga przy realizacji paktu z Bogiem w konkretnej historii. Stąd narodzi się idea Mesjasza, który okaże się być zarówno wybranym jak i sprawcą zbawienia. Mojżesz jest obrazem mesjasza (niewola, zbawienie), co pogłębione zostanie w idei mesjaństwa w okresie niewoli babilońskiej .

Wtedy o Bogu mówi się chesed = Bóg miłosierny, Bóg wierny, Bóg dobry, Bóg sprawiedliwy (sedek = daje szansę, charakteryzuje się stałością).

– wątek stworzenia nie odgrywa wielkiej roli u początków objawienia, zdobywa znaczenie w okresie helleńskim, w refleksji nad dziełem stworzenia. Spotkanie ze stworzonym światem i jego tajemnicą domaga się uznania wielkości Stwórcy, oddania Mu czci. Bogu Stwórcy należy się „pokłon” (prostratio). W języku hebrajskim tę czynność wyraża czasownik „chen” (hen), pochodzący od chanan = pokłonić się, co jest wyrażeniem wdzięczności (charis= gratia =łaska= dobroć Boga). Imiona nawiązujące do tego aktu: Jan = Bóg jest łaskawy; Anna=obdarowana.

-wątek grzeszności i niegodności człowieka (człowiek upadły i wyzwalany)-  Ps 51, Iz 54,7. Pojawia się nowe słownictwo: Rahamim=oiktirmos=misericordia

=miłosierdzie. Słowo wywodzi się od rehem=łono matki. Bóg podobnie jak matka jest związany z płodem, stąd pamięta, przebacza, współczuje (Ez 34,6).

– wątek eschatologiczny

Powrót do raju w przyszłości. Wątek centralny (Ezechiel, Jeremiasz, Deutero­-Izajasz) – nowe przymierze, nowe serce (Jer 31,31-34, Ez 36,25-29), ST nie rozróżnia uczucia od daru, natury od nadprzyrodzoności…

Nowy Testament

Koncept przymierza jest zdominowany przez ideę królestwa Bożego. Wezwanymi do królestwa Bożego są także grzesznicy. Bóg miłosierny to idea przewodnia NT (Łk 15,11-32; Mk 2,1-12; Łk 7,36-50). Przede wszystkim ideę łaski rozwija św. Paweł: prawo i łaska, grzech i łaska, teologia wybrania…Nowe stworzenie, współistnienie z Chrystusem…

Walka z gnostycyzmem (przeciwko samo – zbawieniu) prowadzi do określenia znaczenia łaski w życiu duchowym chrześcijanina. Św. Ireneusz opracowuje pojęcie „obrazu Bożego” (ks. Rdz.), tłumacząc je jako potwierdzenie  związku naturalnego z Bogiem, zaś „podobieństwo” jako związek nadprzyrodzony. Ideał gnostyka chrześcijańskiego przedstawiają Klemens Aleksandryjski i Orygenes).

Teologia wschodnia rozwija doktrynę o łasce w oparciu o tajemnicę Chrystusa i Trójcy św. (przebóstwienie), a zatem adopcja, zamieszkanie Trójcy św., podobieństwo, obraz… Mistyka wschodnia jest owocem rozwoju doktryny o łasce. Pseudo-Dionizy wyróżnia po raz pierwszy trzy drogi życia duchowego: oczyszczenia, oświecenia i zjednoczenia (nie to samo co Mesalianie, którzy ćwiczeniom ascetycznym przypisywali doświadczenie obecności Boga). Pesudo-Dionizy mówi o hiperfisis, co Szkot Eurigena przetłumaczy jako rzeczywistość nadprzyrodzona ­superanaturalis.

Obszary tajemnicy łaski:

l. Bóg wychyla się w stronę człowieka – dobroć stwórcza, miłość personalna do człowieka, powszechne wezwanie do zbawienia (wybór i przeznaczenie) w Jezusie Chrystusie.

2. Człowiek grzeszny, upadły – dar łaski=darem usprawiedliwienia.

3. Łaska jako dar ponownego stworzenia, który uświęca człowieka…

4. Działanie człowieka pod wpływem łaski i skuteczność łaski w działaniu człowieka…

5. „Błogosławiona” – Pan z Tobą, pełna łaski…

Słowniczek:

HEN – charis – łaska, wzgląd, przychylność (Rz 6,8; Ez 33,12-16; Ps 4,2; 3,6)

HESED – eleos, związek, a zatem w centrum przymierze, wierność Boga, Jego dobroć. Hesed łączy się z sedek=sprawiedliwość

RAHAMIM – oiktirmos – misericordia, REHEM = łono matki; związek uczuciowy, Bóg pamięta, współczuje, przeznacza.

MET-MUNAH – wierność (Treue, fedelta’)

gratia creata – gratia increata

gratia Creatoris et Redemptoris (gratia Dei et gratia Christi)

gratia interna et externa

gratia interna = gratia sanante

= elevante (sanctificans) = actualis (działanie)

=habitualis (bytowanie, stan)

gratia precedens et subsequens, operans e cooperans (moment wpływu na wolną wolę – św.Augustyn)

gratia sufficiens et efficax

gratia naturalis et supernaturalis

gratia sacramentalis – łaska sakramentalna

łaska stanu

Charyzmaty – dary służące jedności Kościoła (proroctwa, języków, nauczania itp.)